Nowości wydawnicze

Po odłożeniu kryminałów i obejrzeniu ostatnich filmów na Netflixie pragniemy zachęcić Państwa do lektury jednej z najbardziej fascynujących powieści polskich, ukazującej się od 1935 roku w odcinkach w Polskim Słowniku Biograficznym, rozpisanej na biografie znane i zapomniane, nigdy nie nudnej.

W ostatnim zeszycie, 217 odcinku, obejmującym hasła od Teodorowicz Feliks do Tetmajer Adolf, ukazało się wiele niezwykłych – niekiedy po raz pierwszy w pełni opracowanych – życiorysów. Biogramy przygotowane we współpracy Redakcji z gronem wybitnych znawców epoki są nie tylko doskonałą okazją do przypomnienia sobie losów znanych nam już postaci, ale przede wszystkim wyłaniają z cienia ta mniej popularne, działające niejako na drugim planie z dala od polityki „wielkich ludzi”.

W zeszycie 217 przeczytamy więc o życiu arcybiskupa ormiańskiego Józefa Teofila Teodorowicza (1864-1938), teologa i publicysty, a także posła na Sejm Krajowy we Lwowie i do Rady Państwa w Wiedniu, zaangażowanego w organizację polskiej państwowości, a w niepodległej Polsce (z ramienia Stronnictwa Chrześcijańsko-Narodowego) posła na Sejm Ustawodawczy i senatora. Autorką tego obszernego biogramu jest Renata Król-Mazur.

Działalność propagatorów haskali w ciekawy sposób przybliża napisany przez Stefana Gąsiorowskiego biogram pochodzącego z praskiej rodziny rabinów Teomima Arii Jehudy Lejba (Lejbusza) (zm. 1831), rabina w Leżajsku i Brodach, autora szeregu komentarzy w języku hebrajskim do ksiąg biblijnych i talmudycznych.

Z XIX-wiecznych przedstawicieli rodziny Tepów poznamy barwne sylwetki dwóch artystów (opracowane przez Michała Domańskiego): Brunona Teofila Tepy (1865-1898), malarza, ilustratora i karykaturzysty (m.in. autora humorystycznych portretów znanych osób w lwowskim „Śmigusie”), bywalca uzdrowiska w Truskawcu, gdzie zorganizował z kuracjuszy amatorską trupę teatralną. Jego wuj, Franciszek Tomasz (1828-1889) Tepa, malarz, rysownik i rzeźbiarz, uczestnik Wiosny Ludów w r. 1848 i żołnierz wiedeńskiego Legionu Polskiego, był autorem akwarelowych i olejnych portretów wielu znanych osób (m.in. Juliusza Słowackiego, gen. Józefa Chłopickiego, Karola Szajnochy, Artura Grottgera). Ciekawostką jest fakt, że w latach 1852-1853 uczestniczył jako ilustrator w zorganizowanej przez Adama Potockiego wyprawie do Egiptu.

W czasy Petersburga początku XIX wieku przenosi nas biogram autorstwa Barbary Hensel-Moszczyńskiej, odkrywającej nieznane dotąd fakty z życia Ludwika Wilhelma Fergusona Teppera (1768-1838), z wykształcenia prawnika, dyplomaty, zapomnianego kompozytora i nauczyciela muzyki na dworze cara Pawła I. Życiorys i twórczość Teppera przeżywają obecnie renesans, zwłaszcza w Rosji, gdzie ukazały się jego obszerne pamiętniki pt. Moja istorija (Petersburg 2013).

Warto także zwrócić uwagę na biogramy duchownych: skrajnie ocenianego przez współczesnych i potomnych unickiego biskupa bełskiego i administratora diecezji chełmskiej Jan Teraszkiewicza (1793-1863), autorstwa Pawła Krzysztofa Śluzy, oraz niezwykle pasjonujący i drobiazgowo opracowany przez Mikołaja Getkę-Keniga i Elżbietę Orman życiorys lekarza i zmartwychwstańca, księdza greckokatolickiego, bazylianina i prawosławnego archimandryty Hipolita Zygmunta Terleckiego (w zakonie Włodzimierza) (1808-1889). Biografię tego ostatniego dopełnia życiorys (autorstwa Anety Kliszcz) młodo zmarłej krakowskiej poetki Anny z Schugtów Terleckiej (1810 lub 1811-1835), autorki pieśni młodzieży krakowskiej wyruszającej do powstania listopadowego, która była żoną Hipolita Terleckiego.

Specjaliści zapewne nie ominą biografii filologa klasycznego i nauczyciela Franciszka Terlikowskiego (1851-1928), pióra Justyny Łukaszewskiej Haberkowej, a także Tadeusza Tertila (1864-1925), cenionego przez Tarnowian burmistrza i ostatniego prezesa Koła Polskiego w Wiedniu (oprac. Agata Barzycka-Paździor).

Wszystkim zainteresowanych dziejami historiografii polecam, kolejny z opracowanych w tym zeszycie przez Mikołaja Getkę-Keinga, biogram Antoniego Tessarczyka (Tesarczyka) (1799-1869), historyka i dziennikarza, w czasie powstania krakowskiego 1846 r., redaktora „Dziennika Rządowego Rzeczypospolitej Polskiej”, publikującego powstańcze akta prawne, autora Rzezi galicyjskiej w r. 1846 (Kraków 1848), w r. 1860 umieszczonego na liście 411 podejrzanych politycznie mieszkańców Galicji i objętych obserwacją policyjną.

Nie sposób pominąć zamykającego omawiany zeszyt barwnego życiorysu Adolfa Tetmajera (Przerwa Tetmajer, Tettmajer, Tettmayer von Przerwa) (1813-1892), powstańca listopadowego, ordynansa gen. Józefa Chłopickiego, spiskowca galicyjskiego, podczas powstania styczniowego w Królestwie Polskim zaangażowanego w przerzut broni z Węgier dla walczących oddziałów, a w latach 1870-1876 posła na Sejm Krajowy we Lwowie.

Ciąg dalszy nastąpi. Zeszyt 218, który ukaże się w tym roku, rozpocznie pasjonująca saga rodziny Tetmajerów.

* * *

Serdecznie zapraszamy do lektury zeszytów Polskiego Słownika Biograficznego oraz odwiedzenia naszej strony internetowej http://www.psb.pan.krakow.pl, gdzie mogą Państwo zapoznać się planowanymi hasłami do przyszłych zeszytów oraz poczytać trochę o historii PSB. Równocześnie zachęcamy do nawiązania z Redakcją PSB współpracy autorskiej, przesyłania uzupełnień i sprostowań do errat, a także nowych propozycji do listy haseł.

dr Agata Barzycka-Paździor